Ortaçağ sanatı, dini inançların ve kültürel dönüşümlerin etkisiyle şekillenen zengin bir dönemdir. Bu yazıda, Ortaçağ sanatının derinliklerine inerek ikonalar, minyatürler ve dini sanat eserlerinin büyüleyici dünyasını keşfedeceğiz.
İçindekiler :
Batı ve Doğu Hıristiyan Sanatı
Ortaçağ sanatı, Hıristiyanlığın yayıldığı ülkelerde doğmuş ve onun hizmetinde gelişmiş olan dinsel nitelikli bir sanattır. Roma İmparatorluğu 4. yüzyılda Hıristiyan dinini kabul ettikten sonra ikiye ayrılınca, Ortaçağ sanatı da Batı ve Doğu Hıristiyan Sanatı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Ortodoks mezhebine bağlı olan Doğu Hıristiyan Sanatı, Katolik Roma’dan farklı bir yol izlemiş ve “Bizans Sanatı” olarak adlandırılmıştır.
Hıristiyanlığın Yayılması ve Katakomblar
Hıristiyanlık, başlangıçta çok tanrılı Roma’nın baskısı yüzünden rahat yayılma olanağı bulamamış, ancak resmi din olarak kabul edildikten sonra gelişme gösterebilmiştir. Batı Roma İmparatorluğu topraklarında yaşayan Hıristiyan toplulukları, ölülerini gömerken gösterişli ayinler yaptıkları için mezarlıklarını yer altında yapmak zorunda kalmışlardır. Bu yeraltı şehirlerine “katakomb” adı verilir. Araştırmacılar tarafından uzun süre Hıristiyanların gizlice yaşadıkları şehirler sanılan katakombların, yalnızca ölü gömülen ve ibadet edilen yerler oldukları anlaşılmıştır.
Katakomblar ve Erken Hıristiyan Resimleri
Erken Hıristiyan sanatı, başlangıçta Yahudiliğin tasvir yasağını benimsediği için ilk resim örnekleri ancak 3. yüzyıldaki katakomb duvarlarında karşımıza çıkar. Bu resimler genellikle çok basit ve şematiktir. Okuma yazma bilmeyen Hıristiyanların vaazlarda anlatılan dinsel olayları gözlerinde canlandırabilmeleri için yapılmışlardı. Bu basit semboller bile, o dönemde inançlı kişilerin zihinlerinde bir takım dinsel imgeler uyandırmaya yetiyordu. Örneğin, Roma’daki Priscilla Katakombu’nda tasvir edilen İsa’nın on iki havarisiyle birlikte yediği ve onlara kutsal ekmekle şarap dağıttığı Son Akşam Yemeği sahnesi, İncil’de geçen ve tüm Hıristiyanların bildiği bir olaydır.
Kuzeyli Kavimler ve Erken Hıristiyan Sanatı
Batı Roma, 4. yüzyıldan başlayarak Kuzeyli kavimlerin istilasına uğramıştı. Ostrogotlar ve Lombartlar İtalya’da, Franklar orta ve batı Avrupa’da, Vizigotlar İspanya’da, Vikingler ve Anglosaksonlar İskandinavya ve İngiltere’de egemenlik kurmuşlardır. Bu kavimler, Hıristiyanlığı benimsedikten sonra yerleştikleri ülkelerin kültürünü de özümleyerek, 11. yüzyılın ortalarına kadar güçlü bir sanat etkinliği yaratmışlardır. Bugün Oslo Gemi Müzesi’nde bulunan 9. yüzyıla ait bir Viking Gemisi’nin burnu, Vikinglerin başarılı tahta oymacılığını yansıtan güzel bir örnektir.
Karolenj Rönesansı ve Charlemagne
8. yüzyılda batı ve orta Avrupa’ya hakim olan Franklar, ünlü kralları Charlemagne döneminde Avrupa’nın en güçlü devletini kurmuşlardır. Charlemagne, bir Cermen prensliğinden Roma anlamında bir imparatorluk yaratmıştır. Kendini Kutsal Roma-Cermen İmparatoru ilan etmiştir. Birleşik bir Avrupa’nın kurulması ve Batı kültürünün temellerinin atılması bakımından önem taşıyan bu döneme “Karolenj Rönesansı” adı verilmiştir. Bu dönemin en tipik mimarlık örneği başkent Aachen’daki İmparatorluk Kilisesi’dir. Çevresi daha sonraları Gotik üslupta yapılarla kuşatılmış olan bu kilise, sekizgen gövdeli, yüksek kasnaklı, dilimli kubbeli bir yapıdır.
Otto Sanatı ve Mimarlık
Karolenj İmparatorluğu 10. yüzyılda ikiye bölünmüş, doğu kesimi Kral Büyük Otto’nun yönetimine geçmiştir. Yeni bir canlanışa sahne olan bu dönemin ve yörenin sanatı, “Otto Sanatı” diye tanımlanır. Bu dönemin mimarlık yapıtlarına örnek olarak 11. yüzyılın ilk yarısında yapımı tamamlanan Hildesheim’daki Saint Michael Manastırı gösterilebilir. Bu kilisede bazilika planı uygulanmıştır. Bu dönemde el sanatları ve kitap resimleri alanlarında da ilginç örneklerle karşılaşılır. Dini törenlerde kullanılan 8. yüzyıla ait kutsal bir şarap kabı olan Tassilo Kalisi, hem biçim hem işçilik bakımından dönemin yetkin bir örneğidir.
Romanesk ve Gotik Dönem
Romanesk dönem, Ortaçağ’ın son büyük aşaması olan Gotik dönem ile son bulmuştur. Gotik sanat, Rönesans dönemine kadar sürmüştür. Katedraller, Ortaçağ kentlerine biçim vermiş, kent ekonomilerinin gelişmesine önemli katkıda bulunmuşlardır. Gotik katedrallerde daha geniş nefler, daha ışıklı bir ortam ve kendini yukarılara çeken daha hafif bir mekan ile karşılaşılır.
Ortaçağ sanatı, derin dini inançların ve sosyal yapının yansıması olarak, Batı sanat tarihinde önemli bir yer tutar. Mimari, heykel, resim ve el yazmalarında görülen bu eserler, dönemin ruhunu ve inançlarını günümüze taşımaktadır.
Comentarios